ГЛОССАРИЙ. Дайындама – дене түріңде анықталған пішін және өлшемдері арқылы ары-қарай өңдеуге арналған

Дайындама – дене түріңде анықталған пішін және өлшемдері арқылы ары-қарай өңдеуге арналған бастапқы материал.

Кесіп алу – жабық емес қарамы бойынша дайындама бөлігінің толық бөлінуі

Кесу – жабық емес қарамы бойынша дайындаманы бөліктерге бөлу

Шағу – жабық қарамы бойынша бастапқы дайындамадан бұйымның немесе дайындаманың толық бөлінуі

Тесу – ығысу арқылы материалдың қалдыққа түсіуімен дайындамада тесіктің немесе ойықтың пайда болуы

Қию – ығысу арқылы металдың қалдықтарын алып тастау

Тазалап шағу – материалдың бөліну аймағында көпжақты біркелкі емес қысуы жағдайында шағу

Тазарту – қалыптанатын дайындаманың кедір-бұдырлығын азайтуы және өлшем дәлдігін жоғарлатуы жоңқа пайда болуымен технологиялық әдіптерді қалып арқылы алып тастау.

Ию – дайындамалар бөлігінің арасыңдағы бұрыштардың пайда болуы немесе өзгеруі немесе қисықсызықты пішін беру

Серіппелі серіппелуі – құра-сайманмен берілген өлшемдермен салыстырғанда бұйым өлшемдерінің өзгеруі. Негізінен олар бұрышпен өлшенеді және ию бұрышын азайтатын мөлшер болып табылады.

Кермелеу – кеңістікті немесе жазық дайындамадан іші қуыс дайындаманы немесе бұйымды алу.

Жіңішкеруімен кермелеу – іші қуыс ішкі диаметрі өзгермейтін бастапқы дайындама қабырғасының қалыңдығы азаюмен сипатталатын іші қуыс дайындаманы кермелеу.

Айналмалы кермелеу – дайындама және құрал-сайманның салыстырмалы айналуы арқылы кермелеуі.

Қорамалау – материал қалыңдығы ескерілмеген жергілікті созу арқылы қаңылтырлы дайындамада бедерлердің пайда болуы.

Көмкеру – дайындаманың сыртқы және (немесе) ішкі қарамы бойынша ернеудің пайда болуы.

Жаншу – барлық периметр бойынша сайманның біруақытта әсері арқылы іші қуыс дайындама бөлігінің көлденен қима өлшемдерінің азаюы.

Кеңейту - барлық периметр бойынша сайманның біруақытта әсері арқылы іші қуыс дайындама бөлігінің көлденен қима өлшемдерінің көбеюі.

Мөлшерлеу – қалыпталған дайындаманың өлшемдер дәлдігін жоғарлату және беттің кедір-бұдырлығын азайту.

Қалып жиынтығы - жылғалы ендірмені бекітіп баспаққа орнатылатын бөлшек.

Итеріп шығарғыш – соғылманы қалыптан шығаруға қолданылатын бөлшек.

Иленген дайындама – айналатын біліктің арасында деформацияланған дайындама.

Соғылған дайындама – екі соққыштың арасында деформацияланған дайындама.

Ұста құралы – ұсталық өндірісте қолданылатын әр түрлі құрал-сайман.

Ұста – соғу жабдығында ұсталық құралмен жұмыс істейтін жоғарғы

дәрежелі маман.

Ұстахана – соғу жабдықтары орналасқан мамандандырылған ғимарат.

Ұяқалып – металдарды қысыммен өңдеу процесінде дайындамаға керекті түр және өлшемді беретін технологиялық жабдықтың бөлімі.

Түсті металл – темірді қоспағанда басқа барлық металдың өндірістік аты.

Қара металл – темір және оның барлық қоспаларының өндірістік аты.

Қалыптау-соғу жабдығы – жай түрі бар дайындаманы суықтай немесе ыстықтай қысыммен өңдеп күрделі түрі бар және сапасы жоғары соғылмаға немесе тетіке айналдыратын жабдықтар.

Дайындаманы шөктіру; шөгу – дайындаманың биіктігін кішірейтіп, ал диаметрін үлкейтуге қолданатын операция.

Ұсталық әбзел – ұсталық қалыптау өндірісінде қолданатын құрал-сайман.

Әрекет – екі өтпе арасында дайындаманы 90⁰ бұру.

Соғылма – тетіктердің өлшемдерін әдіпке, шақтамаға, кернемеге үлкейтіп соғу немесе көлемдік қалыптауды қолданып алатын бұйым.

Қобылау – материалды ығыстыру арқылы дайындамада қуысты алу операциясы.

Құймакесек – балқытылған металды сауытқорамға құйып салқындатып алынған дайындама.

Шөктеу, шөкпе – бастапқы дайындаманың көлденең қимасының ауданы мен соғылманың көлденең қимасы ауданы қатынасымен анықталатын мөлшер;

Металдың шөгуi – металдың салқындауы кезiнде көлемнiң кiшiреюiнен пайда болатын шөгу;

МАЗМҰНЫ