Лямблия

Лямблиоз қоздырғышы — Lamblia intestinalis (Giardia lamblia) — 1859ж. Д. Ф. Лямбля ашқан. Лямблиялар талшық тасымалдаушылар типіне жатады. Вегетативті формасы (трофозоит) (сур. 115.4) мен циста түрінде адам ағзасының он екі елі және тоқ ішегінде кездеседі. Вегетативті формасы тығыз, алмұрт немесе жүрекше тәрізді алды дөңгеленген, соңы құйыршығы сүйірленген, грушевидная или сердцевидная с округлым передним и заостренным хвостовым концом, билатеральді симметрияға ие, ұзындығы 9-18мкм, ені 5-10мкм. Денешігі пелликуламен қоршалған. Ішек эпителииіне жабысуға арналған жабысқыш диск дененің кеңейтілген бөлігінің вентральді жағында орналасқан. Базальді денешіктен басталатын екі эластикалық жіпшеден тұратын жұптасқан аксостиль дененің ортаңғы бөлігінен құырығына дейін созылып жатады. Ортаңғы кең бөлікте орталық кариосомамен айқын бөлінген екі ядро орналасады. Бір немесе екі парабазальді денешігі болады. Жаңа дайындалған препараттан лямбляға тән тербелгіш және билегіш қозғалуды көруге болады. Қозғалуды негізінен 4 жұптасқан талшықтар атқарады: бір жұбы құйрық бөлігінде, ал қалғаны дененің төменгі және бүйір бөлігінде орналасады. Лямблия жасуша қабықшасы арқылы қоректенеді, арнайы қоректену ағзасы жоқ.

Паразиттер тоқ ішекке түскенде дегидратацияға түсіп цистаға ауысады: талшықтарынан айырылады, пішіні сопақтанып тығыз қабықша түзеді және ядроның бөлінуі жүреді. Лямблия цистаның көлемі 8-16мкм және екі (жетілмеген циста) немесе төрт (жетілген циста) ядродан тұрады, олар бір полюсте бір-біріне ығысып орналасады. Лямблия жасанды қоректік ортада өспейді.

Лямблия адам, маймыл және шошқаның ішегінде паразититті тіршілік етеді. Инфекция көзі — науқас адам немесе паразит тасымалдаушы, нәжіс арқылы бірнеше миллиард циста бөледі. Лямблиоз барлық жерде кездеседі, лямблия ересек сау адамдардың 10-12%, ал балалардың 50-80% кездеседі. Сау адамдарға фекально-оральді жолмен жұғады, берілу факторлары болып - су, тағам, күнделікті қолданатын заттар және кір қолдар. Лямблияның цистасы ғана енеді, олар қоршаған ортада тұрақты.

Патогенезі және клиникасы.Адам ағзасына түскенлямблия он екі елі ішек пен тоқ ішекке қоныстанып, көбейеді, кей жағдайда қылшықтармен толық жабады. Бұл ішектің қозғалысын бұзып, асқазан қабырғасының асқорыту мен сіңіру процесін бұзады. Осы жағдайдан кейін эндогендік қабыну факторы (гистамин, серотонин, простагландины) және қоздырғыш метоболизмінің аллергиялық өнімі пайда болады. Ішектің дисфункциясы (талшықты немесе лямблиозды диарея) дамып, жағымсыз иісті, кейде қан аралас және шамадан тыс нәжістің көп бөлінуі пайда болады. Бұл процеске өт бөлу жолдары мен өт қапшығы (холангит және холецистит), сонымен қатар асқазан асты безі де қатысады. Ішектің қозғалыстық және секреторлық қызметі, асқазан асты безі және өт қапшығының қызметінің бұзылуында реттегіш пептидті гармон (секретин, панкреозимин) маңызды роль атқарады. IgA жетіспеушілігі бар адамдарда ауру асқыну, қайталану және созылмалы түрде өтеді. Көп жағдайда лямблиоз симптомсыз өтеді. Лямблиоз кезінде жасушалық және гуморальді иммунитет дамиды, ол жазылғаннан кейін 2-6 ай сақталады.

Лабораторлық диагностикасы.Диагнозды негізінде нәжістен қоздырғыштың цистасын немесе сұйық нәжістен вегетативті формасы мен цистаны анықтауға бағытталған. Препаратты микроскопта нативті немесе Люголь ерітіндісімен өңдегеннен кейін қараймыз. Холангит немесе холецистит көріністері байқалған жағдайда вегетативті формасын анықтау үшін дуоденальді зондтау арқылы алынған сұйықтықты микроскоптан қарағанда жақсы нәтиже береді. Есте сақтау керек! Паразит нәжіспен бірге үнемі бөлініп отырмайды, сондықтан зерттеуді бірнеше рет жасау керек. Кейбір жағдайда серологиялық әдіс қолданады: айқын клиникалық лямболиоз кезінде тікелей емес ИФР анықталған антидененің арнайы титрін анықтау.

Арнайы профилактикасыжоқ. Емдеуде трихопол (метронидазол), тинидазол (фазижин), хинакрина гидрохлорид (атабрин), фуразолидон, аминохинол, акрихин қолданады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Поздеев А.В. Медицинская микробиология //М.Медицина, 2004, 382с.

2. Воробьев А.А., Микробиология //М. Медицина, 1999 г. - 318с.

3. Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиоло­гия, иммунология и виру­сология. 1998.

4.Покровский В. И. Медицинская микробиология // С-Петербург: Специальная ли­тература 1998г. 1184 с.

5. Алешукина А.В. Медицинская микробиология : Учебное пособие.- Ростов н/Д : Феникс, 2003. – 480с. ( Серия “ Высшее образование “. )

6. Атлас по мед. микробиологии,вирусологии и иммунологии; учебное пособие для студентов мед. ВУЗов / Под. ред. Воробьева, Быкова – М.; Мед. инф. агенство,2003.- 236с.: ил.

7. Онределитель бактерий Берджи / Под ред. Д. Хоулта, Н. Крига, П. Снита и др. // М.: Мир, 1997.-

В 2 томах , 1 экз.

8. Воробьев А. А., Кривошеин Ю. С., Широбоков В. П. Медицинская и санитарная микробиология М: Издательский центр “ Академия “ ,2003, 464с.,2 экз.

9. Скала Л. З., Сидоренко С. В., Нехорошева А. Т., Резван С. П. Практические аспекты современной клинической

10.Клиническая иммунология и аллергология / Под ред. Л. Иегера: Пер. с нем. - М., 1990. - Т.

11.Campbell R. D., Law S. K., Reid К. Й., Sim R. B. // Ann.Rev. Immunol. - 1988. - Vol. 6. - P. 161-195.

12.Stiles D. P., Terr A. /., Parslow T. G. Medical Immunology. — Connecticut, 1997.

13.Долгов В. В., Шевченко О. Л. Лабораторная диагностика нару­шения обмена белков. — М., 1997.

14.Лауреаты Нобелевской премии: Энциклопедия: Пер. с англ.– М.:Прогресс, 1992. © The H.W. Wilson Company, 1987

15. Ярилин А. А. Основы иммунологии. — М., 1999.

16. Плейфер Д. Наглядная иммунология // М: ГЭТАР Медицина, 1999. – 95с.

17. Бактерийные, сывороточные и вирусные лечебно-профилактические препараты.

18. Аллергены. Дезинфекционно-стерилизационные режимы поликлиник. Справочник практического врача. / Под ред. Н.А.Озерецковского, Г.И.Останина // С-Петербург: Фолиант, 1998г. – 510с.

19.А.Н.Маянский Микробиология для врачей,- Нижний Новгород : изд - во НГМА, 1999.

20.Проблемы инфектологии / Под ред. С.В.Прозоровского.- М., 1991.

21.Клиническая иммунология / Под ред.Е.И.Соколова.- М., 1998.

22.Ярилин А.А. Основы иммунологии.- М.: Медицина, 1999.

23.Галактионов В.Г. Иммунология.- М.: Изд-во МГУ. 1998.