Дәріс тақырыбы:Бизнес-коммуникация туралы ұғым және пәні. 6 страница

Адамдарды жоғары бағалап, оларды марапаттап отырыңыздар. Олардың басымдылықтарын мойындаңыздар. Тұлғаның бойындағы дарынына және жағымды қасиеттеріне тамсана қараңыздар. Осылардың мәні-мағынасы бар ма? Әрине!!!

Адамдарға өздерін керекті екендігін қалай көрсетсе болады? Оларды маңызды деп санаңыздар. Адамдарды өміріңіздің маңызды жүйесі ретінде көре біліңіздер. Әркім сіздің өміріңізде өзінің рөлін ойнайды – менеджерден бастап, телефонға жауап қайтаратын бойжеткенге дейін. Өзіңіздің сөздеріңізбен, ілтипатыңызбен, іс-әрекеттеріңізбен, сыйлық жасағандықтарыңызбен – оларды қуантып отырыңыздар, адамның керекті екенін сездірудің мыңдаған жолы бар ғой!

Конструктивті сын пікір шеберлігі.

Адамдарға қалдыратын әсер маңызды.Алғашқы әсерді қалыптастыратын жалғыз ғана мүмкіндіктеріңіз бар

Адамдар сіздерді туралы көріп-білу арқылы пікір қалыптастырады. Ал сіздерді білмеген жағдайда, тек көргендері арқылы танумен болады. Бұл үшін оларды айыптауға болады ма?

Өзіңізді жақсы қырыңыздан көрсетіп, жақсы ой қалыптастырумен болыңыз.

Кейде адамдар, жақсы ой қалыптастыру – қулық пен жалған нәрсе деп ойлайды. Мүлдем олай емес. Егер сіз өзіңіздің бойыңыздағы қасиеттеріңіз немесе фирмаңыздың сапалы тауарын жақсы қырынан көрсеткіңіз келсе, онда бұл сіздің тікелей міндетіңіз!

Адамдарды таңғалдырып, керемет делінген презентациялар арқылы қанша рет шартқа отырдыңыздар? Әрине, қарапайым презентациға қарағанда көбірек нәтиже берген болар.

Бір тауарды сату кезінде немесе қызметте көтерілгіңіз келсе, барлық шектейтін нәрселерден аулақ болып, нық сенімділікпен алға бет алудан қорықпаңыз. Бұны істемеуден қорқыңыз.

Қалыптастыратын әсер өте маңызды, сондықтан жақсы әсер қалыптастыруды қолға алыңыздар!

Жетістік пен байлыққа жету барысында, көптеген мүлтіктер, қиыншылықтар және көңіл қалатын жәйттер болады. Бірі білінбейтін салдары бар жеңіл қиыншылықтар болса, Енді бірі өте ауыр, бар табандылық, ерліктеріңізді, сенімділіктеріңізді талап ететін қиыншылықтар болады. Осындай сәтте қалыптасқан мәселені қысқаша шолып өтіп, оған талдау жасаңыздар.

Логикалық дәлелдердің негізгі ережелері. Нокдаунға апаратын мықты, жылдам соққылар, сіз күтпеген жерде орын алады. Кәсіби боксер, ешқашан, өзін құлатып түсіретін соққыны күтпейді. Бұндай соққыдан қашып, бар мүмкіндігінше өзіне қорғаныс жасайды, алайда соққы деген кез-келген мықты қорғанысты да бұзып өтеді. Сәйкесінше, бизнесте де, өмірде де тап осылай – соққының үлесін әйеуір бір аламыз, бәрінен де бұрын олармен қалай күресу керектігін ойлау!

Эмпатиялық тыңдау ережелері.

Егер де сіз бірдеңе білмесеңіз, Мен тек өзімнің ақыл-ойымды ғана емес, пайдалануға болатын барлық ақыл-ойды қолданамын:Вудро Вильсон.

Сіздерде нарық, қызмет, немесе қандай да бір жоба жасау барысында кең көлемді ақпарат қажет болып, бірақ оның қайдан алатыныңызды білмейтін кездер болады ма? Неге осындай ақпаратты бере алатын адамға қоңырау шалып, сұрамасқа? Тіпті, танымайтын адамнан да көмек сұраудың еш айыбы жоқ. Сонымен бірге, бұндай қоңырау шалулар өзінің тиімді нәтижесін берері анық.

Егер сіздерге қандай да бір ақпарат керек болса: «Маған кім көмектесе алар еді?» Сосын, сол адамға хабарласып, мәселемен таныстырып, не қажеттігін сұрауыңызға болады. Адамдардың көмектескісі келген ниетінің өзі сенім ұялатады. Әрине, әр кез көмегін бере алмаса да, онның тоғызы жауабын береді, не жауабын білетін адамға жол нұсқайды.

Осыны ойлаңыздар. Егер біреу сізге қоңырау шалып, сәйкесінше сіз оған қажетті ақпаратты бере алсаңыз, қандай күйде болар едіңіз? Шынымен, қуаныш сезімі ұялайды. Біз біреуге пайдалы болғанды және біреуге көмек көрсеткенді жақсы көреміз.

Жағымды индивидуалдық: Адамның өз өмірін саналы түрде қуатты күшпен жоғарлатудан асқан қабілеттілігін көрмеппін:Торо.

Адамдар бейтарап адамдарға қарағанда, өздеріне ұнайтындармен бизнес жасағысы келеді. Соған қарамастан, көпшілік қауым әріптестермен, клиенттермен, жабдықтаушылармен қарым-қатынас барысында, бұл қатынастың маңыздылығын сезінбейді. Энтузиазмдары, жылулықтары, түсінісулері түк байқалмайды. Бұл дұрыс емес жол.

«Мен қандай болсам, мені солай қабылдасын», «мен өзгере алмаймын», «басқа адамның кейпіне ене алмаймын». Бос сөз! Көздеріңізді айқара ашып, бұрылыста абай болыңыздар! Неге өзіңізді өзгертпеске? Сіздің даралығыңыз сыйланған емес, жасалған.

Сіздің даралығыңыз не адамдарды тартады, не кері итереді. Азғантай болсын түсінік қалыптасқанда, адамдарды тартып, еліктіретін даралықтың маңыздылығын түсінетін боласыздар!

Жақында жүргізілген зерттеудің қорытындысы бойынша адамдардан күтілетін жақсы қасиеттер тізімі анықталды:

1. Әзілшілдік сезімі

2. Адалдық

3. Шынайылық

4. Ашықтық және қабылдағыштық

5. Позитивті психологиялық ұстаным

6. Жанашырлық

7. Сабырлық

8. Тыңдай алу қабілеттілігі

9. Өзіңе деген сенімділік

10. Мейірімділік

Ал бұл қасиеттердің қаншасына иесіз? Тексеріп көріңіз. Дұрысы, жақындарыңызға айтып, өзіңізді бағалаудан өткізіңіз. Кез-келген нәтижеге дайын болыңыз.

Егер он қасиеттің онына ие болсаңыз, даралықтың 100 пайыз тиімділігіне қол жеткіздіңіз деген сөз. Алайда, бұндай нәтиже өте сирек кездеседі. Егер бестен де аз қасиетке ие болсаңыз, онда өзіңізді талай жұмыс күтіп тұр деген мағына.

Сіздің даралығыңыз – сіздің әдеттеріңіз бен сіздің ойыңыздың эволюциясы болып табылады. Ойыңыз және әдеттеріңіз өзгеріске ұшырап отыратындай, сіздің даралығыңыз да өзгере алады. Сіздің бүгінгі іс-әрекетіңіз, ертең кім болатындығыңызды анықтайды. Бүгін, өткендегі немесе болашақтағы адамнан өзге адам болып табыласыз. Егер бұны түсінсеңіз, басқалардың бойындағы сіз қызығатын қасиетке ие болып, даралығыңызға өзгеріс алып келгіңіз келмей ме?

Адалдық : Том Питерс-Адамгершілік пен адалдықтан азғантай кері шегіну деген нәрсе болмайды.

Өздеріңіздің іскерлік қарым-қатынастарыңызда, әрдайым асқан адамгершілікті және адал болыңыздар. Тіпті, бұл қағидаттарды ұстану ақша талап ететін жағдайдың өзінде, кейіннен ол ақшаны еселеп қайтара аласыздар. Мейлі, сіздерде біреуді оп-оңай алдап-соғу мүмкіндігі тұрса да, еш уақытта олай істемеңіздер! Өз сөзіңізде тұрып, уәдені бұлжытпай орындаумен болыңыздар! Міндеттеріңізді орындаңыздар! Дәл осы арқылы, іскерлік қарым-қатынастар орнатылып, сатып алушыларыңыз тұрақты клиентке айналады.

Kез-келген қысқа мерзімді пайда, ұзақ мерзімді масқараға апарады. Жоғалған абырой қайтадан қалпына келмейді, керісінше адамгершілік және адалдық негізінде тұрғызылған абырой көп рет ақталады.

Тыңдай білу. Екі адам бір-бірін жүректерінің тереңдігіне дейін түсінсе, онда олардың сөздері орхидеяның хош иісі іспеттес, құлаққа өте жағымды естіледі-«Ицзин»

Барлығымыз дерлік адамдарды тыңдай алмаймыз, өйткені біздің ішкі цензорларымыз қалай әрекет ететінін және олар қандай жолмен ақпаратты фильтрлейтінін дұрыс ұғынбаймыз.

Адамдардың айтқан сөзін қабылдайтын сияқты көрінгенімізбен, өзіміздің бойымызды жеке оймыз, пікіріміз, білімімізге толтырып алатынымыз соншалық, жаңа нәрсеге, тіпті, орын қалмайды.

Біз тыңдай білсек, өзгелерден көп нәрсені үйрене алатын мүмкіндікке ие боламыз. Сонымен бірге, сіз тыңдай білсеңіз, адамдар мұны жоғары бағалап, сәйкесінше сізді де тыңдай бастайды.

Егер өзге адамдармен тиімді және терең тұрғыда қарым-қатынас орнатқыңыз келсе, олардан келетін ақпаратты жақсы қабылдап, түсіне білу керексіздер. Сіз менеджер, ата-ана, жар, әлде саудалық уәкіл болсаңыз да, басқа адамның ішкі жан-дүниесін түсіне білсеңіз, оған қажетті түрде көмек бере алсаңыз, онда сіз жақсы тыңдай және ести білесіз дегенді білдіреді.

Рөлді үлгілер: Батырларды құрметтеу – біздің жастық шағымызда қалып қоймауы тиіс. Батырлар өмір бойы бізді шабыттандыратын, бізге мотивация беретін тұлға болып қала беруі керек. Вуди Аллен ағайынды Маркстердің қойылымдарын жүз реттен көрген, сондағы арманы, солар іспеттес дарынды және әзілкеш болу. Сөйтіп, дарынды кинофильм жасап шығарушыға ықпал еткен, ағайынды Маркстер екені құпия емес.

Барлық ірі компаниялардың жетістікке апарған көшбасшылары бар. Қазіргі таңда сол тұлғалар компанияның жырына айналып, адамдарға шабыт сыйлайды.

Рөлді үлгілер – жетістікке жетудегі мықты және ең тиімді қадам болып табылады. Өйткені бізге шабыт сыйлап, алдыға жылжуға түрткі болады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Лютова С.Н. Социальная психология личности (теория и практика): Курс лекций. М., 2002.

2.Соловьев Э.Я. Этикет делового человека: Организация встреч, приемов, презентаций: для бизнесменов и всех, кто вступает в контакты с иностранными фирмами, предпринимателями, дипломатами. - М., 1994.

3.Чернышева М.А. Этика деловых отношений. - М., 1988.

4.Холопова Т.П., Лебедева М.М. Протокол и этикет для деловых людей. - М., 1996.

10-Дәріс тақырыбы:Іскерлік әңгімелесу.

Қарастырылатын мәселелер:

1.Ауызша және жазбаша коммуникация.

2.Көпшілік алдында сөйлеу.

3.Пікірталасқа қатынасу.

4.Интервьюге дайындық.

5.Іскерлік хат текстін жасаудағы этикалық нормалар.

Пікірлесудің қандай түрлері болса да, сөйлеу формалары арқылы жүзеге асып отырады. Пікір алысудың нақтылы мақсаты мен жеке жағдайларына қарай сөйлеу түрлі ерекшеліктермен көрінеді. Осы айтылғандар тұрғысынан сөйлеу бірнеше түрлерге бөлінеді. Алдымен сыртқы және ішкі сөйлеу болып үлкен екі топқа жіктеледі.

Сыртқы сөйлеу ауызша (бұл тілдің ең көп және кең тараған түрі) және жазбаша сөйлеу болып, ал ауызша сөздің түрлі дыбыстарын белгілейді. Былайша айтқанда, жазу сөзі ауызекі сөздің қағаздағы таңбасы, оның ерекше бір варианты.

Ауызша сөйлеудің негізгі бір түрі – диалогтық сөйлеу. Диалогтық сөйлеу дегеніміз екі немесе бірнеше адамның тілдесуі. Диалог сөздің кейбір ерекшеліктері төмендегідей:

1. Диалог сөз бөгелмей еркін айтылады, ол ойды кең жайып жатуды тілейді;

2. Үнемі кезектесіп айтылатындықтан ықшам келеді, тек әңгімелесуші адамдардың өздеріне ғана түсінікті болады. Мәселен, «келе жатқан тоғызыншы» деген сөйлемді осындай нөмірлі автобусты күтіп тұрған адамдар ғана түсіне алады.

3. Диалогтық логикалық жағы (жоспарлылығы, дәлелділігі т.б.) кемдеу болады.

4. Диалог сөз ым-ишаралармен, бет пен көздегі мәнерлі қозғалыстармен (қолдың, ауыздың, көздің, қабақтын қозғалысы т.б.) толықтырылады.

Монологтық сөйлеу дегеніміз бір адамның сөзі, яғни баяндамашының, лектордың сөздері. Монолог сөзге тән кейбір психологиялық ерекшеліктері төмендегідей:

1. Монолог сөз үнемі белгілі жоспарға сәйкес құрылады, бұл алдын ала даярлықты тілейді.

2. Монолог сөздерге логикалық жағынан қатаң талаптар (мәселен, баяндамашы мен лектор сөзінің мағыналылығы мен түсініктілігіне ерекше көңіл бөледі).

3. Монолог сөз мәнерлі, адамға әсер ететін моменттерді (сөзді сазына келтіріп айту) көбірек қажет етеді.

Диалог және монолог сөздер көбінесе беттің мимикасының өзгеруімен, ымдау сипатындағы түрлі қозғалыстармен қосарланып отырады. Орынды ымдар біздің сезімімізді мәнерлі етумен қатар, оның өзімізге де, жұртқа да түсінікті болуына жағдай тұғызады. Бірақ, осындай ым-ишаралардың дербес күйінде аса үлкен маңызы жоқ. Адам мұны көмекші құрал ретінде ғана пайдаланады.

Ауызша сөйлеуде (оның диалог және монолог түрлерінде де) актив және пассив сөздер болады. Актив сөздер күнбе-күнгі жиі қолданылатын сөздер. Пассив сөздер тілімізде сирек пайдаланатын, мағынасына түсінгенмен күн сайын айтылмайтын сөздер. Мұндай сөздерге көбінесе ғылыми-техникалық атаулар және ескірген сөздер жатады. Актив сөздің мол болуы адамның сөйлеу әрекетіне, айналысқан кәсібіне байланысты. Егер ересек адамдардың актив сөздері орта есеппен 6000-7000 болып келсе, жазушылар мен ақындар, ғылымдардың актив сөздері 10000-13000 сөзге жетіп отырады. Мәселен, Шекспирдің сөздік қоры 12000 дай болған.

Сөйлеудің ерекше бір түрі – жазбаша сөйлеу. Жазбаша сөйлеу арнаулы әдістер арқылы меңгерілетін сөйлеудің түрі. Мұны игеру адамға арқылы оңайлықпен түспейді. Жазбаша сөйлеу адам баласы хат таңырлықтай дәрежеге жеткенде, ауызша сөйлеудің біршама дамыған кезінде ғана пайда бола бастайды.

Жазбаша сөйлеудің кейбір ерекшеліктері:

1. Жазатын адамның қасында сөйлесетін адам болмағандықтан, мұнда ым-ишара қолданылмайды.

2. Жазбаша сөйлеудің логикалық жағына аса қатаң талап қойылады. Мәселен, белгілі тақырыпқа шығарма жазған кезде адам осындай талаптарды орындауға тырысады, көп ойланып, толғанады. Өтпейінше, бұдан нәтиже шығару қиын.

3. Жазуда грамматиканың ережелері де қатты ескеріледі.

4. Жазу кезінде адам қатты зейін қойып, әр сөзін ойлап құрастырады, мағыналы сөз іздейді. Бұл үлкен ой жұмысын қажет етеді. Мәселен, адам өзінің туысқандарына, таныстарына хат арқылы ойын білдіргенде осы жағдай байқалады. Жазбаша сөйлеудің түрлері мен стильдері әр алуан. Олардың бастылары ғылыми, публицистика, көркем әдебиет, іс-қағаздық т.б. сөздер.

Сөйлеудің жеке бір түрі – ішкі сөйлеу. Ішкі сөйлеу деп тілдік материалдар негізінде дауыстамай-ақ сөйлей алушылықты айтады. Әр ұлттың өкілі қандай бір нәрсе туралы ойласа да, алдымен өз тілінде ойлайды. Осындай кезде адам ішкі сөйлеуді пайдаланады. Ішкі сөйлеу адамдармен тікелей қарым-қатынас жасауға арналмаған. Оны адам өзінің ойлау әрекетінің ішкі мақсаты үшін пайдаланады. Ішкі сөйлеуді сөйлеу сөйлеу аппаратының жасырын жұмысы жөнді еленбейді. Тек тиісті аспаптармен зерттегенде ғана сөйлеудің осы түрінің де кинестезиялық тітіркенгіштерге орай туып отыратындығы аңықталған. Ішкі сөйлеу жөнінде И. М. Сеченов былай дейді: «Бес жастағы баланың ойы сөзбен немесе сыбырлап сөйлеумен немесе тіпті тілдің қозғалуы, еріннің жыбырлауымен айтылады. Мұның өзі ересек адамдарда да (тек түрлі дәрежеде болуы мүмкін) жиі кездеседі. Мен тіпті өзімнен де білемін: ойымның ауыздың жабық, қозғалмайтын күйінде тілсіз сөйлеумен, яғни ауыз қуысында тілдің бұлшық еттерінің қозғалуымен, қоса қабатасуы өте жиі болады. Барлық жағдайда да басқалардың алдында бір ойға баса назар аудырғым келсе, оны алдымен дереу сыбырлап аттып аламын». Өйткені адам әр кез өз ойлацының мазмұнын жақсы біліп отырады, сондықтан ішкі сөйлеуге ұзақ тұжырым жасап жатудың кажеті де болмайды.

Бейвербалді қарым-қатынасдегеніміз, бейвербалді деңгейде берілетін ақпараттарды айтамыз, оның көмекшілері: дене қимылы, кейіп, көзқарасы, мимика, екпін және үзіліс. Бейвербалді қатынастың бөлігіне мыналарды жатқызады: иістер, киімдер, қоршаған жағдай, күн мерзімі.

Джозев Коннердің айтуы бойынша ақпараттың 93 пайызы (55 пайызы тіл қимылдары, 38 пайызы дауыс ырғағы) бейвербалді қатынастан, 7 пайызы сөйлеу қатынасынан беріледі. Бір сөзді әр түрлі түрде айтылуы мүмкін, мағынасы жағынан бұл түрлі ақпараттарды береді, кей кезде қарама қайшы да болуы мүмкін. Сондықтан бейвербалді қатынас тілін жетік меңгеру қажет және де оны практика да қолдана білу қажет.

Бейвербалді қатынас сезім қатынасын береді. Сөйлеу қатынасына қарағанда бейвербалді қатынасы жақсы нәтиже беруі мүмкін. Сонымен қатар бейвербалді қатынасын жасауды ұмытпау қажет, бұл клиентпен қарым-қатынас құруда көмек беруі мүмкін немесе керісінше қатынасты бұзуы мүмкін.

· Ара қашықтық

Біз және біздің клиенттер үшін адам арасындағы қашықтықтың жақындық пен алыстық жайлылығын білуіміз қажет. Ара қашықтық қажеттілігі адамның жынысына, ұлтына, тұрмыс жағдайына байланысты.

· Кейіп

Адамның кейіпі оның қатынасын көрсетеді. Аяқ-қолдарымызды айқастырмай, әңгімелесуге бетімізбен қарап тұрып ашық қараста біз өзіміздің жағымды қатынасымызды көрсетеміз. Мұндай кейіп біздің клиентке деген ашықтығымызды және көңіл аудару сезімімізді білдіреді.

· Жанасу

Жанасу – бейвербалді қатынасының басқа көрінісі, ол клиентке байланысты түрлі мағынаны білдіреді. Ара қашықтық қатынасы секілді жанасу қатынасының колданылуында мәдениет айырмашылықтары бар. Отбасы жұмысында констексттік айырмашылықтар мағыналары да ерекше орынға ие. Жанасу мүмкіншілігінен айырылған адамдармен жұмыс жүргізген кезде жанасу қатынасы маңызды мағынаға ие, бұл біздің ондай адамдарға деген ашықтығымызды және қолдауымызды білдіреді.

· Визуалды байланыс

Көзбен байланыс терең жеке ерекшелік болып табылады. Кейбір адамдарға көзбен байланыс ұнайды, басқалары оны қорқынышты және жайсыз деп есептейді. Клиентпен көз байланысына түскен кезде олардың дұрыс сезінуін анықтау қажет. Алайда көз байланысының жалпы ережелері де бар:

- клиентпен әңгімелесу кезінде оған қарап отыруыңыз қажет – бұл сіздің ашықтығыңызды білдіреді;

- көзқарасыңызбен, өзіңіздің тыңдау ықыласыңызды, назарыңызды білдіруіңіз қажет

- клиентке тік қарап отыруыңыз үрей туғызады, анда-санда қысқа уақытқа назарыңызды басқа жаққа аударып тұрыңыз

- клиенттің тек көз бен жүзіне қарап отырмай, жалпы клиентке қарап отырғаныңыз жөн, бұл клиенттің қызбалылығын туғызбайды.

· Бет әлпеттің түрі

Бет әлпеттің түрі әңгімелесушіге деген қатынасты білдіреді. Тұнжыраған бет әлпеттің түрі скептицизм тудыруы мүмкін. Барлық уақытта күлімсіреу достық және жағымды қатынасты білдіреді. Күлімсіреу әлеуметтік сыпайылықты немесе өзін жақсы жағынан көрсетуді білдіреді.

Ауыспайтын бірқалыпты бет әлпетінің түрі әлсіз немесе ықылассыз адамдарға сай келеді.

· Киім

Өзін клиентке көрсете білу қажет. Бірінші әсер үлкен мәнге ие, киім оның маңызды бір бөлігі. Егер сіз қымбат киімде болсаңыз, клиент өзін ыңғайсыз сезінуі мүмкін. Сонымен бірге егер сіздің киіміңіз таза емес, ұқыпсыз болса, клиент сыйламағандықты сезінуі мүмкін. Бұл жерде баланс сақтау қажет, киімді дұрыс таңдау сізге жәрдем етеді.

· Дәлділік пен сенімділік

Клиенттер үшін сенімді және дәл болуыңыздың маңызы зор. Кездесуді жою сіздің ең соңғы әрекетіңіз болуы тиіс, ондай болған жағдайда клиентке толық себептерін айқындап беру қажет. Жаңа кездесуді ең қысқа мезгілде тағайындау қажет. Кездесуге кешігіп келу клиентті сыйламағыныңызды білдіреді. Егер ондай оқиға болған жағдайда алдын ала клиентіңізге хабар беруіңіз жөн.

· Басқа факторлар

- Бөлме жағдайы

- Бөлме жайлы болуы тиіс

- Қолайлы құралдар

Кемтар адамдармен, балалармен қарым-қатынаста болған жағдайда өзіңізге керекті материалдардың, ойыншықтардың, кітаптардың бар екендігіне көзіңізді жеткізуіңіз қажет, ол сізге нәтижелі қатынасқа жетуіңізге жәрдемін тигізеді.

Клиенттің бейвербалді жауап қайтаруы оның сізге деген қатынасының қандай дәрежеде екендігін айқындайды. Мысалы, көзқарасы, әрдайым күлімсіреуі немесе кейпін ауыстыра беруі қатынастың, әңгіменің, қарым-қатынас мақсатының немесе құрылымның оған жайсыз болып тұрғанын білдіреді.

Диалогиялық түрi:

- iскер сөйлесу. Тек қана бiр тақырыпқа байланысты қысқа уақыттық байланыс;

- iскер әңгiме - шешiм қабылдауда қолданылатын ұзақ уақытқа созылатын ақпаратпен алмасу;

- байланыстар - кез келген сұрақты ашу мақсатында оны талқылау;

- интервью - мөрлерде, радио, телевиденияларда тiлшiлермен сөйлесу;

- пiкiр сайыс;

- кеңес (жиналыс);

- пресс конференция;

- іскер байланыстық әңгiме - үздiксiз «тiрi» диалог;

- телефондық әңгiме (дистантты) вербалды емес коммуникациядан тұрады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Лукашук И.И. Искусство деловых переговоров. М., 2002.

2.Мартин Дж. Язык делового общения: Искусство коммуникации с помощью электронных средств связи. М., 2001.

3.Спивак В.А. Современные бизнес коммуникации. СПб.,2002.

4.Мелентьева Н. И, Организация и планирование бизнес-коммуникаций: методология и методика. М., 2005.

5.Перминова С.В. Культура в системе развития деловой активности. СПб., 2001.

6.Шатин Ю.В. Искусство переговоров. М., 2002.

11-Дәріс тақырыбы:Іскерлік бизнес қатынастағы байланыс құралдарымен қарым қатынас жасау мәдениеті.

Қарастырылатын мәселелер:

1.Телефон арқылы коммуникация.

2.Электронды қарым қатынас ережелері мен қағидалары.

3.Веб–семинар, веб–конференция және онлайн режиміндегі іскерлік қарым қатынас.