Серологиялық идентификация

Бөлінген дақылдың түрін, түрасты, типін, типастысын адсорбцияланған сары су көмегімен анықталады.

Антигендік құрылысы анализі шыны бетіндегі N1 қоспамен агглютинация реакциясымен басталады. N1 қоспа құрамына Зонне, Ньюкасл шигеллаларына және Флекснер шигеллаларына арналған поливалентті сары сулар кіреді. Егер агглютинация реакция оң болса, бөлініп алынған дақылды әр қайсымен бөлек агглютинация реакция жүргізеді.

Зонне және Ньюкасл шигеллаларға арналған адсорбцияланған сары сулар нәтижелі реакция берген болса, қорытынды жауапты беруге болады. Ал Флекснер шигеллалардың типін және типастыларын анықтау үшін қосымша типтік (1, 11, 111, 1V, V) және топтық (3, 4-6-7, 8) сары сулармен агглютинация реакциясы жүргізіледі. Мысалы, бөлініп алынған дақыл нәтижелі реакция 1 типтік сары сумен және 3, 4 топтық сары суларымен берді. Кестеде көрсетілген Флекснер шигелласы бөлінді, түрасты Флекснер, 1 тип, 1а типастыға жатады. Қорытынды жауап Флекснер 1а түрасты шигелла бөлінді.

Егер қоспа 1 агглютинация реакциясы теріс болған жағдайда, агглютинация реакциясын басқа поливаленттік сары сулармен жүргізіледі.

Агглютинация реакция жүргізер алдында дақылдың маннитке әсері анықталады, қорытынды бойынша қандай сары сумен агглютинация реакция жүргізу керектіні айқындайды.

Лабораториялық диагностиканың қосымша әдісі - пассивті гемагглютинация реакциясы.

Дизентерияның жедел микробиологиялық зерттеу әдістеріне люминесцентті микроскопия және биологиялық сынаманы теңіз шошқаларына жүргізуі жатады.

Шигеллалардың вирулентті штаммдарын конъюнктивалық қапшыққа (төменгі кірпік асты) енгізгенде бірінші тәуліктің сонында жануарларда конъюнктивит дамиды.

Шигеллалардың жылдам идентификациясы: Эндо ортасындағы лактозонегативті колонияны үш қант (гдюкоза, лактоза, саха-роза) және сероводород анықтау үшін темір қосылған ортаға немесе глюкоза, сахароза, лактоза, железо және мочевина қосылған ортаға егеді. 4-6 сағатта мочевинаны ыдырататын микроорганизм протеус тұқымына жатады. Сероводород немесе уреазасы бар микроорганизм, немесе шабылған ортада қышқыл (лактоза мен сахароза) пайда болса, тексеруден алынып тастайды. Барлық басқа жағдайда глюкоза ферменттелсе, таза дақыл алу қажет. Бір жағынан шыны бетіне Shіgella тұқымы антисарысулармен агглютинация реакциясы қойылады.

Қандағы, несеп және нәжістегі антигендерді анықтау үшін РПГА, комплемент байланыстырушы реакция, коагглютинация, ИФА әдістері қолданылады. Диагносикаға маңызды аллергиялық сынама дизентеринмен қойылады. Егер 24 сағаттан соң еңгізген орнында қызару (гиперемия) және диаметрі 10-20 мм инфильтрат болса қорытынды оң деп саналады.

Бақылау сұрақтары(кері байланыс)

1. Шигеллалардың халықаралық жіктелуі неге негізделген?

2. Дизентерия эпидемиологиясының ерекшеліктері.

3. Дизентерия қоздырғышының түрлік құрамының ауысу себептері.

4. Дизентерия кезіндегі инкубациялық кезеңнің ұзақтығы.

5. Дизентерия кезіндегі инфекциядан кейінгі иммунитет.

6. Дизентерияның арнайы алдын-алу мәселесі.

Тақырыбы: Іш сүзегі, парасүзек А, В, С және басқада сальмонеллездің Сальмонеллалар

Enterobacterіaceae тұқымдастығы, Salmonella туыстастығы.

Salmonella туыстастығына көптеген бактериялар топтары кіреді, олардың 2000 серотиптері анықталған. Сальмон ең бірінші болып осы бактерияларды ашқандықтан, бактерияларды сальмонеллалар деп атап кетті.

Сальмонеллаларды моно- және полипатогенді деп бөледі. Монопатогенді сальмонеллалар қалыпты жағдайда адамдарда ауру тудырады. Бұл іш сүзегі, парасүзек А және В қоздырғыштары. Полипатогенді сальмонеллалар адамдарда және жануарларда ауру тудыруы мүмкін.

Сальмонеллалар тудыратын аурулар

1. 1ш сүзегі

2. Парасүзек А және В

3. Токсикоинфекциялар

Барлық сальмонеллалар аш ішектің лимфатикалық аппаратты бұзады, бактериемия тудырады және организмнің жалпы улану көріністерімен сипатталады.

1ш сүзегі мен парасүзек А мен В клиникалық көріністері ұқсас келеді, сондықтан лабораторлық зерттеулер қорытындысы бойынша ажыратылады. Ал токсикоинфекцияның клиникасы ерекше - жедел түрде басталып (гастроэнтерит), аз уақыт дамиды.

Микроорганизмдердің ену жолдары - алиментарлы (тағамдар, су арқылы).

1ш сүзегі мен парасүзектердің патогенезі

Адамға қоздырғыш ауыз арқылы түседі, аш ішек және шарып лимфа түйіндеріне жетеді, сол жерде көбейіп, солитарлы фолликулалар мен пейер бляшкаларға түсіп, оларды сенсибили-зациялайды. Лимфа түйіндер арқылы сальмонеллалар қанға түседі - бактериемия сатысы. Қанмен бактериялар паренхиматозды мүшелерге таралады: бауыр, көкбауыр, жілік майына ж.т.б. Осы уақытта қанда антиденелер жинала бастайды, яғни қан мен паренхиматозды мүшелер бактериядан айырыла бастайды. Соны-мен қатар, өт қапшығында сальмонеллалар ұзақ сақталуы мүмкін. Себебі сальмонеллалар дамуына өт ең қолайлы орта болып саналады. Өт қапшығындағы бактериялар өт жолдары арқылы қайтадан аш ішекке жетеді. Бұл жерде олар сенсибилиза-цияланған солитарлы фолликулалар мен пейер бляшкалары қабынып некрозданады. Бактерияларға толы некроздық масса ыдырағанда ішектер қуысына түседі де нәжіспен сыртқа бөлінеді. Некроздалған масса орнында жаралар пайда болады, сауығу барысында (реконвалесценция) біте бастайды.

Аурудың клиникалық көріністері келесі сатыдан тұрады:

1. - бастапқы сатысы - stadіum іncrementі (1-ші апта): дене қызуы көтеріледі 40-42С, интоксикация айқын көрінуде және басқа да ауру көріністері байқалуда;

11 - аурудың барлық симптомдары айқын көрінетін сатысы - stadіum acme (аурудың 2-3-ші аптасы), дене қызуы тұрақты жоғары санда;

111 - аурудың бәсеңдеу сатысы - stadіum decrementі (аурудың 4-ші аптасы): бәсеңдеп, дене қызуы түсуде және басқа симптом-дары да тежелуде;

1V - сауығу сатысы.

Морфологиясы

1ш сүзегі, парасүзектер және токсикоинфекциялар қоздыр-ғыштарының морфологиясы бір-бірінен ажыратылмайды. Бар-лығы - ұсақ қысқа грам(-) шеттері домаланған таяқшалар, көлемі 1-3х0.6-0.8 мкм. Сальмонеллалар қозғалады, 8-20 талшығы бар (перитрихтер). Спора мен капсула түзбейді. Аэробтар, бірақ ана-эробиоз жағдайда дами алады. Эндотоксині бар. ДНҚ Г+Ц деңгейі 50-52%.

Дақылдық қасиеттері

Сальмонеллалар қоректік орталарға талғампаз емес. Жай қоректік орталарда жақсы өседі: 37⁰С, рН 6.8-7.2, ЕПА және ЕПС. Сұйық қоректік ортада сорпаны лайландырады, тығыз етті-пептонды агарда 24 сағат инкубацияда бактериялар - нәзік, дома-лақ, тегіс, жартылай жарық колониялары - S-формада, диаметрі - 2-4 мм. R-формадағы колониялар жазық, мөлдірлігі төмен, шет-тері тегіс емес. Парасүзек В сальмонеллалардың жас дақылдағы колониялары іш сүзегі мен парасүзек А сальмонеллалар колонияларынан ерекшелігі бар: олар үлкен және бұлынғыр болады. 18-20 сағат термостатта ұстағаннан соң, 1-2 тәулік бөлме температурасында қалғанда, колониялардың шеттерінде кілегейлі төмпешік пайда болады.

Төмпешік пайда болуы парасүзек В маңызды диагноз қою белгісі, басқа сүзектердің сальмонеллаларынан айырмашылығы.

Сұйық қоректік ортада барлық сальмонеллалар біркелкі лайландырады.

Науқастан алынған материалды бірден ексе, сальмонеллалар жәй өседі. Сондықтан оларды көбейту үшін молайту қоректік орталарына егеді: Мюллер, Кауфманн және селенит сорпасына нәжіс, құсық массасы, зәр егіледі. Тағы элективтік орталар қолданады: Рапопорт және 10-20% өт сорпасына қан егіледі.

Сальмонеллаларды бөліп алу үшін дифференциальды Эндо, Левин, Плоскирев және висмут-сульфит агары қажет. 18-20 сағат термостатта, бірінші үш қоректік ортада өскен жағдайда, сальмонеллалар колониялары - түссіз (себебі, қоректік орта құрамына кіретін лактозаны ыдыратпайды). Висмут-сульфит агарда жай өседі, 48 сағат инкубацияда қара түсті колониялар көруге болады.

Ферментативтік қасиеттері

Salmonella туысына кіретін бактериялардың биохимиялық активтілігі жоғары. Көмірсуларды қышқыл мен ғаз бөлінгенше ыдыратады, тек іш сүзек сальмонелласы қанттарды қышқылға дейін ферменттейді. Көптеген сальмонеллалар пептон қосылған субстраттарды күкірт сутегі пайда болғанша ыдыратады; Ал парасүзек А қоздырғышында бұл қасиет болмайды. Лакмустық сүтке сальмонеллалардың қатынасы әртүрлі: іш сүзегі, парасүзек А қоздырғыштары және сальмонеллалардың кей түрлері қышқыл түзеді, ал парасүзек В және көптеген басқа сальмонеллалар сілтіні түзеді. Индол түзбейді, желатинді ыдыратпайды, нитратты нитритке ауыстырады, ацетоин түзбейді. S.typhі цитрат қосылған ортада өспейді (2-кесте).

Сальмонеллалардың типін анықтауда тек биохимиялық қасиеттерін анықтау толық емес. Типтік қатысасын серологиялық реакцияларда анықталады.

Сальмонеллалардың жіктелуі (антигендік құрылысы)

Сальмонеллалардың жіктелу негізіне олардың антигендік құрылысы жатыр. Антигендік комплекс құрамына соматикалық О-антиген (термотұрақты) және талшықтық Н-антиген (термоқұбылмалы) кіреді.

Сальмонеллалардың антигендік құрылысын зерттеген Уайт пен Кауфман енбектерінде, сальмонеллалардың антигендері бір келкі емес, бөлек компоненттерден тұрады. О-антигені бойынша барлық сальмонеллалар серологиялық О-топтарына бөлінеді, латын әріптерімен белгіленеді - А, В, С, D, E және т.б. (60 топтан астам). Әр топтың ішінде бірнеше О-антигендері бар, оларды араб сандарымен ажыратады 1, 2, 3, 4, 5 және т.б. Мысалы, В топтың О-антигені 4 әр түрлі компоненттерден құралған - 1, 4, 5, 12.

Талшықтық Н-антигендер де біркелкі емес. Олар екі фазадан тұрады. Әр фаза құрамында өзінің антигендері болады.

1934 жылы А.Феликс және Р.Питт S.typhі О- және Н-антигендерінен басқа беткейлі антиген (вирулентті антиген) Vі-антигенін ашты. Vі-антиген жас, таза дақылда кездеседі. Ф.Кауффманн S.typhі Vі-антигені бойынша 3 топқа бөлді:

1) таза v-формасы (көптеген болуы мүмкін)

2) таза w-формасы (аздаған болуы мүмкін)

3) орташа vw-формасы

S.typhі барлық антигендері О-, Н- және Vі-антигендері иммуногенді қасиетке ие. Фаготиптеуге болады.

Физикалық және химиялық факторларға төзімділігі.

Сыртқы қоршаған ортада бірнеше күннен бастап айлар бойы сақталуы мүмкін (суда, топырақта, шаңда). Ағып жатқан суда - 10 күнге дейін сақталады, тұрып қалған суда - 4 апта, жеміс-жидекте - 5-10 тәулікке дейін, ыдыста - 2 апта, май, сырда - 3 айға дейін, мұз бетінде - 3 айдан астам. 60⁰С дейін қыздырғанда 30 минут ішінде өледі, қайнатқанда - бірден өледі.

Патогенді факторлары

Фагоцитозға қарсы түру және лимфа жүйесінде көбеюі. Экзо-токсиндері жоқ. Негізгі патогенді факторы, Vі-антигеннен басқа эндотоксин. ДНҚ-аза кездеседі S.typhі 6 МД м.м. плазмиді бар штаммның вирулентті қасиеті өте жоғары.

Бақылау сұрақтары(кері байланыс)

1. Латын тілінде іш сүзегі және А және В парасүзектерінің қоздырғыштары қалай жазылады?

2. Қоршаған ортада S.typhi резистенттілігі?

3. Іш сүзегі және А парасүзегінің көзі болып не табылады?

4. Іш сүзегі және В парасүзегінің көзі болып не табылады?

5. Қоршаған ортаның қандай факторымен іш сүзегінің ірі эпидемиясы байланысты?

6. Қандай сальмонеллалар сальмонеллез ауруын тудырады?

7. Сальмонеллалардың серологиялық жіктелуінің авторы кім?

Тақырыбы: Тырысқақтың микробиологиялық диагностикасы. Тырысқақ вибрионы. Кампилобактерия. Геликобактериялар