Фокус-топтың гайды

Фокус-топтың гайды пікір алысу жоспарын білдіреді. Әрине, топтық динамика пікір алысуды әрдайым осы жоспардан ауытқып жіберуі мүмкін, бірақ модератор осы талқылауды тиісті қалыпқа келтіре білуі қажет. Сондықтан, гайдты тек пікір алысу барысын қамтамасыз ету құралы ретінде ғана емес, сондай-ақ, олар бойынша ақпарат алынуы тиіс тармақтардың міндетті тізімі ретінде қарастырған жөн. Ешбір жағдайда талқылау барысында болуы мүмкін “сұрақтардың жоғалуына” жол берілмейді.

Фокус-топтар зерттеудің сапалы әдісі бола тұра, оларға белгілі бір дәрежеде формализмге негізделу элементтерінің енгізілуімен ажыратылады. Сонымен бірге, әдістің негізгі белгісі ретінде формализмге негізделу жөнінде емес, нақ формализмге негізделу элементтері жөнінде айтуды мүмкін деп санаймыз әрі фокус-топты формализмге негізделген және формализмге негізделмеген деп қарастырған Е.Дмитриевамен келісе алмаймыз.

Осы тұжырымдамаға негізделе отырып, фокус-топ аса сапалы зерттеу әдісі деген түсінікті жоғалтамыз.

Фокус-топ топтық немесе ұжымдық сұхбат деп түсіндіретін біршама кең таралған көзқарас та, біздің пікірімізше, тұрақты емес. Бұл жағдайда әдістің басты артықшылығы - топтық динамика ескерілмейді.

Ақпарат жинау құралы ретінде гайд бір мезетте мазмұнның мақсаттылығы мен формасының икемділігімен ерекшеленуі тиіс.

Сұрақтардың қойылуы мен орналасуы, саны мен жиілігі фокус-топтың типімен анықталады. Сұрау әдісіне қарағанда, фокус-топ әдісінің тұрақты типологиясы жоқ. Біздің пікірімізше, фокус-топты келесі типтерге бөлуге болады:

- негізінен жаңа немесе зерттеушіге беймәлім оқиғалар мен құбылыстар жөнінде мәліметтер алуға бағдарланған;

- негізінен қатынастарды, бағалауларды анықтауға бағдарланған;

- қолда бар ақпаратты анықтауға арналған;

- тауарлар мен жарнаманы тестілеуге келтірілген;

Фокус-топ гайдының бірінші бөлімі модератор мен қатысушыларды таныстыру болуы тиіс. Модератор қатысушыларды пікір алысудың мақсаты мен өткізілу ережелерімен таныстырады. Қатысушылар, әдетте өзінің атын және немен шұғылданатынын айтып, өзін таныстырады.

Одан әрі зерттеу проблематикасымен анықталған бөлімдер басталады.

Графикалық, бейнелеу материалдармен жұмыс, ойындық жағдайлар фокус-топтың аяқталу кезеңінде орын алған жөн.

Фокус-топтарда сұрақтарды жіктеудің әр түрлі негіздемелері бар.

Маңыздылық деңгейі бойынша мыналар бөлініп шығады:

1) негізгі сұрақтар;

2) респонденттердің “тілін” есепке алып тұжырымдалған және “неге” деген сұрақпен қатар жүретін бағыттаушы сұрақтар;

3) тексеретін немесе нақтылайтын сұрақтар;

4) өзіндік пікірде емес, абстрактылы тұжырымдалған, дауысы жоқ сұрақтар;

5) фактілер мен жәйттерді нақтылауға мүмкіндік беретін фактологиялық сұрақтар;

6) пікір алысу тақырыбына тікелей байланысты емес және топ жұмысын ұйымдастыруға бағытталған сұрақтар.

Пайда болуының жүйелілігі бойынша сұрақтарды негізгі (олардың көмегімен зерттеу мақсатына сәйкес келетін ақпарат алынады), байланыс (мысалы, қатысушыларды таныстыру кезеңіндегі сұрақтар) және қорытындылайтын (пікір алысу қорытындыларын жасау арқылы қатысушылардың ұстанымдары мен көзқарастарының тұрақтылығы, анықталғандығы қайта тексеріледі) деп бөлуге болады.

2-3 тарауларда пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.Аванесов В.С. Тесты в социологическом исследовании. - М., 1982.

2.Аварьянов Л.Я. Искусство задавать вопросы. - М., 1987

3.Андреенков В.Г., Маслова О.М. Методы сбора социологической информации. Методическое пособие. М., 1985

4.Белановский С.А. Фокусированное интервью. М., 1994

5.Бутенко И.А. Анкетный опрос как общение социолога с респондентом. - М., 1989

6.Горшков М.К. и др. Как провести социологичекое исследование. - М., 1990.

7.Гречихин В.Г. Лекции по методике и технике социологических исследований. - М., 1988

8.Гуревич Л.Я. Социологические и маркетинговые исследования: современные методики. - Алматы, Республиканский Издательский Комитет, 1997

9.Гуров Ю.С. Методология и методика социологических исследований. - Чебоксары, 1995.

10.Давыдов А.А. Респондент как источник информации. М., 1993

11.Дмитриева Е.А. Метод фокус-группы. М., 2000

12.Дружинин Н.К. Выборочное наблюдение и эксперимент. М., 1977.

13.Ивлева Л.А., Сивоконь, П.Э. Социальный эксперимент и его методы. М., 1970.

14.Капитонов Э.А. Социология 20 века. История и технологии. Ростов на Дону, 1996

15.Кравченко А.И. Прикладная социология и менеджмент. М., 1995.

16.Кодексы ESOMAR. Амстердам, 2002.

17.Методы сбора информации в социологических исследованиях. Книга1-2. - М., 1990

18.Ноэль Э. Массовые опросы. М., 1993.

19.Практикум по социологии. М., 1992.

20.Рабочая книга социолога. - М., 1993.

21.Ядов В.А. Социологическое исследование: методология, программа, методы. - М., 1987.

Ядов В.А. Стратегия социологического исследования. - М., 1998 4-ТАРАУ. СОЦИОЛОГИЯЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУГЕ АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Осы тарауда социологиялық зерттеудің маңызды кезеңдерінің бірі - сұрау барысында алынған эмпирикалық ақпаратты өңдеу қарастырылады. Мысал ретінде 10.0.5. нұсқасындағы “SPSS” статистикалық мәліметтер жинаудың, талдаудың көпфункционалды кешені сипатталады. Қабылданған халықаралық талаптарға сәйкес социологиялық зерттеудің мәліметтері SPSS бағдарламасының форматында өңделіп, көрсетілуі тиіс.